ZARYS TREŚCI Praca dotyczy dynamiki lądolodu oraz wieku i chronologii zdarzeń glacjalnych w lobie płockim podczas vistulianu. Rozważania nad obecnością ostatniego lądolodu skandynawskiego w rejonie Kotliny Płockiej mają długą historię, lecz dotychczas brak jest zgodności co do liczby, rangi i wieku nasunięć lądolodu, jak i charakteru glacjacji. Kompleksowe badania sedymentologiczne, datowania luminescencyjne osadów oraz analizę mezostrukturalną deformacji glacitektonicznych przeprowadzano w kilkunastu odsłonięciach. Szczegółowym kartowaniem geologicznym objęto strefy glacimarginalne, maksymalnego zasięgu ostatniego lądolodu (LGM) oraz położonych na jego zapleczu pasm pagórkowatej wysoczyzny: Czamanin–Otmianowo–Paruszewice (preLGM-1) i Izbica Kujawska–Pagórki Chodeckie–Szewo–Korzeń Królewski (preLGM-2). Analizowano rzeźbę glacjalną na bazie numerycznego modelu terenu DTED2, a także odtworzono ukształtowanie i litologię podłoża lądolodu. Wykluczono możliwość wkroczenia lądolodu w rejon Kotliny Płockiej we wczesnym i środkowym vistulianie. Wykazano, że podczas ostatniego zlodowacenia lądolód tylko raz nasunął się na obszar SE Kujaw, Kotliny Płockiej i południowej części Pojezierza Dobrzyńskiego, co nastąpiło między 22,9 a 18,7 ka BP. Zdarzenie to skorelowano z fazą poznańską stadiału głównego zlodowacenia wisły. Lądolód przekroczył zasięg starszej fazy, leszczyńskiej, formując lob płocki znaczący maksimum ostatniego zlodowacenia w centralnej Polsce na linii: Korzecznik – Przedecz – Kubłowo – Walentowo – Kamienna – Antoniewo – Sokołów – Osiny – Szczawin – Gąbin – Mijakowo – Goślice – Zągoty. Wpływ na dynamikę lądolodu w lobie płockim miały uwarunkowania lokalne: topografia terenu, warunki hydrologiczne podłoża oraz termika stopy lądolodu. Transgresja przebiegała z krótkimi postojami na liniach przeszkód topograficznych w rejonie pasm preLGM-1 oraz preLGM-2. Pasma uważane dotychczas za formy recesyjne, to moreny pchnięte przekroczone przez lądolód (preLGM-1) lub ciągi stożków glacimarginalnych, zawierających fragmenty previstuliańskich form marginalnych (preLGM-2). Określono, że tego typu poprzeczna megalineacja utworzona została w strefie frontalnej szybko przemieszczającego się lądolodu. Lądolód w lobie płockim cechował się ciepłym ustrojem bazalnym, jedynie w brzeżnej strefie podczas LGM spąg lądolodu płatowo miał charakter zimny. Dominującym mechanizmem ruchu lodu w okresie poprzedzającym rozwój drenażu kanałowego i stabilizacji czoła lądolodu na linii LGM był poślizg bazalny, powodujący wydatny wzrost prędkości, a także ciągłe deformacje podłoża. Geometria kierunków ruchu mas lodowych w lobie płockim miała charakter wachlarzowy, charakterystyczny dla brzeżnej strefy strumienia lodowego. Oszacowano, że miąższość lądolodu była mała (ca 100–300 m), a profil podłużny spłaszczony, właściwy dla lodowców wyprowadzających. Dynamika napływu mas lodowych oraz uzyskane parametry paleoglacjologiczne pozwoliły uznać, że lob płocki wykształcony został w zakończeniu szybkiego strumienia lodowego intensywnie zasilanego z zaplecza. Ten wyróżniający się w zarysie LGM element brzeżnej części lądolodu odpowiada głównej linii płynięcia lodu w dystalnej części strumienia Wisły. Wykazano przydatność kinetostratygrafii w rekonstrukcji paleogeograficznej zdarzeń glacjalnych.