ZARYS TREŚCI Praca dotyczy analizy intensywności procesów rzeźbotwórczych oraz zmian morfologicznych w młodszym dryasie w regionie łódzkim (środkowa Polska). Jako tło przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat tego nagłego i krótkotrwałego w skali geologicznej ochłodzenia, a w szczególności problemy dotyczące jego przyczyn, parametrów klimatycznych oraz przegląd zagadnień chronostratygraficznych. Na podstawie historii rozwoju roślinności oraz dowodów geologicznych odtworzono stan środowiska w regionie łódzkim podczas młodszgo dryasu. Ochłodzenie charakteryzowało się spadkiem średniej temperatury najchłodniejszego miesiąca do –20 °C, najcieplejszego miesiąca do 10 °C przy narastającej suchości, znacznej aktywności aerodynamicznej oraz możliwym, przynajmniej lokalnie, powrocie wieloletniej zmarzliny. Panujące warunki sprzyjały intensyfikacji procesów rzeźbotwórczych, co jest odzwierciedlone dowodami morfologicznymi i geologicznymi i częstym odwróceniem właściwego późnemu vistulianowi dodatniego bilansu erozji na ujemny. Efekty morfogenetyczne młodszego dryasu przedstawiono na tle wcześniejszych etapów kształtujących rzeźbę regionu, poczynając od górnego plenivistulianu, na podstawie analizy osadów i form udokumentowanych w stanowiskach o zweryfikowanej, w świetle dostępnych danych, pozycji stratygraficznej. Ożywienie procesów zarejestrowano w trzech środowiskach sedymentacyjnych: stokowym, fluwialnym i eolicznym. W środowisku stokowym za najbardziej spektakularny obraz geologiczny młodszego dryasu uznano serię piasków drobnolaminowanych górnych, a morfologiczny – rozszerzenie zasięgu przestrzennego stref dolinnych w stosunku do stref wysoczyznowych. Stwierdzono powszechne zwiększenie aktywności hydrologicznej w środowisku fluwialnym, wyrażone obecnością różnych typów rozwinięcia koryta. Lokalnym wyrazem morfologicznym procesów w dolinach rzecznych jest terasa niska. Dla środowiska eolicznego, oprócz fazy przekształcania pagórków wydmowych, zwrócono uwagę na możliwość depozycji pokryw eolicznych. Obok świadectw dużej dynamiki ówczesnego środowiska naturalnego odnotowano przestrzenną różnorodność procesów w regionie łódzkim, którą uznano za rezultat różnic hipsometrycznych oraz lokalnego etapu ewolucji rzeźby. Dotychczasowy stan badań młodszego dryasu w regonie nie pozwolił na rozróżnienie pomiędzy lokalnymi lub regionalnymi i globalnymi przyczynami udokumentowanych zmian.