Wykaz skrótów / 13 Podziękowania / 15 Wprowadzenie. Etnograf w kołchozie, czyli uwagi o temacie, terenie i metodzie / 19 Część I. W kołchozie Rozdział 1. „Bez kołchoza życia nie ma”. Narracja o końcu i początku jako mit założycielski / 41 „Jak żyć bez kołchozu?” W stronę zbiorowej tożsamości kołchoźników / 41 Pamięć kolektywizacji, czyli gospodarze wobec końca świata. Casus zachodniobiałoruski / 52 Pamięć kolektywizacji, czyli gospodarze wobec dwukrotnego końca świata. Casus wschodniobiałoruski / 77 Rozdział 2. „Kołchoz musi być”. Długie trwanie wzoru feudalnego / 103 „Trudno żyć, ale przywykszy”. Kołchoz oswojony / 103 „Szto zrobisz, tak treba musi”. Chłopski fatalizm i etos przetrwania / 122 Między ludzkim a kołchoźnym. Kołchozowa symbioza / 131 Kołchoźnik między panem, wójtem i plebanem. Kołchozowy feudalizm / 156 Część II. Kołchoźnik i pan Rozdział 3. Chamy versus pany. Odrębność grupowa jako fundament tożsamości / 191 Chłop i pan przed kołchozem i w kołchozie, czyli o współczesnej pańszczyźnie / 191 Stereotyp chama w relacji do pana, czyli mit o pochodzeniu po raz pierwszy / 210 Szlachetna szlachta i proste mużyki. Casus grodzieński / 222 „Mużyk je mużykom”, czyli w stronę opozycji człowiek : nieczłowiek. Casus poleski / 237 Stereotyp prostej mowy, czyli o konstruowaniu odrębności. Casus Grodzieński / 246 Rozdział 4. Chamy i pany. Między strukturą a communitas / 273 Cham i szlachcic jako kategorie statyczne i dynamiczne / 273 Nie ma abla bez kaina, czyli mit o pochodzeniu po raz drugi / 284 Chłopsko-pańska symbioza, alias mużyki-kołchoźniki i szlachta-kołchoźniki. Neutralizowanie odrębności / 308 Rozdział 5. Proste robocze ludzie. Praca na ziemi jako wartość konstytutywna dla tożsamości / 327 Praca na ziemi jako domena współdziałania człowieka i boga. Od wartości podstawowych do tożsamości zbiorowej / 327 Zapracowany naród między męką a modlitwą, czyli mit o pochodzeniu po raz trzeci / 360 Czarnarabocze ludzie, czyli o kołchoźniczym poczuciu krzywdy / 384 Trudolubiwe ludzie, czyli o kołchoźniczym poczuciu godności / 396 Chłop sam sobie panem, czyli wzór dobrego gospodarza przed kołchozem i w kołchozie / 418 Część III. Kołchoźnik i Żyd Rozdział 6. Chłopi versus Żydzi. Odrębność grupowa jako fundament tożsamości / 439 W chłopsko-pańsko-żydowskim trójkącie, czyli opowieść o porządku świata / 439 Żyd ambiwalentny, czyli kołchoźnicy wobec stereotypu Żyda / 455 Wieś i miasto przed kołchozem i w kołchozie, czyli wokół współczesnego Żyda / 477 Rozdział 7. Chłopi i Żydzi. Między strukturą a communitas / 489 Chłopsko-żydowskie sąsiedztwo, czyli między odróżnorodnieniem a rekonstytuowaniem odrębności / 489 Pamięć zagłady po raz pierwszy, czyli kołchoźnicy wobec końca świata / 518 Pamięć zagłady po raz drugi, czyli pytanie o porządek świata / 545 Część IV. Wobec Boga Rozdział 8. Chrześcijanie i Żydzi. Znaczący inni jako współtwórcy tożsamości / 583 Chrześcijanie versus Żydzi, czyli wokół legend o krwi / 583 Chrześcijanie i Żydzi, czyli ludzie, którzy wierzą w boga. Neutralizowanie odrębności / 604 Mit babelski, czyli Żydzi i chrześcijanie w systemie klasyfikacyjnym wiar-nacji. Casus grodzieński / 620 Rozdział 9. Ludzie chrzczone. Krzyż jako rdzeń tożsamości kołchoźników / 651 Chrześcijanie versus niechrzczeńcy, czyli kołchoźnicy jako ludzie chrzczone / 651 „Trzeba chrzcić”, czyli bóg bez cerkwi i chrzest bez religii. Casus wschodniobiałoruski / 657 Znak krzyża jako rdzeń tożsamości kołchoźników. Casus wschodniobiałoruski / 671 Znak krzyża jako rdzeń tożsamości kołchoźników. Casus grodzieński / 681 Rozdział 10. Ludzie chrześcijanie. Wiara w boga jako wartość konstytutywna dla tożsamości / 689 Ludzie chrześcijanie, czyli polaki i ruskie między wspólnotą a odrębnością. Casus grodzieński / 689 Mużyk-chrześcijanin jako ochrzczony Żyd, czyli mit o pochodzeniu po raz czwarty / 703 Pamięć ateizacji: od zamknięcia do otwarcia wiary. Kołchoźnicy wobec destrukcji i rekonstrukcji wartości podstawowych / 717 Zakończenie. Etnograf w gabinecie, czyli uwagi o tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku / 759 Rozmówcy / 765 Bibliografia / 785 Wykaz ilustracji / 809 Summary. Kolkhozniks. An anthropological study of the Identity of belarusian villagers at the turn of the 20th and 21thcenturies / 813 Indeks osobowy / 827