Pełna humoru i ciepła, barwna opowieść o dorastaniu w beztroskim europejskim Lwowie jest preludium do tragicznych wydarzeń wojennych. Dwaj okupanci, Sowieci i potem Niemcy, okradają kilkuletniego Ludwika z dzieciństwa, a jego rodzinę z dobytku i bliskich, zmuszają do ucieczki i tułaczki, której kres stanowi Kraków końca wojny. Wtedy czternastoletni bohater rozpoczyna walkę. W nowym gimnazjum toczy boje o akceptację rówieśników i nauczycieli, zmaga się z pierwszym miłosnym zauroczeniem i seksualnością. Zawieszony między podziwem dla bohaterskich działań starszych kolegów a odrazą do nowej kłamliwej władzy ludowej musi sam odnaleźć własną drogę: zdać egzamin dojrzałości z życia, zanim przystąpi do tytułowej małej matury, egzaminu kończącego gimnazjum.