Problem zawarty w tytule pracy nie jest wyłącznie z gatunku akademickich – odnosi się do geopolitycznego obszaru polityki polskiej w XX wieku. O ile nie budzi wątpliwości okres do 1918 roku (Wielka Wojna i okres ją poprzedzający) oraz – chociaż w mniejszym stopniu – lata 1939 – 1945 (II wojna światowa), o tyle przedmiotem sporu i analiz jest okres istnienia systemu totalitarnego, po 1945 roku oraz dekompozycji (bo przecież nie natychmiastowego upadku) komunizmu w europejskich krajach sowieckich i postsowieckich po 1990 roku. Wśród niezależnych publicystów i historyków bowiem pojawiły się konstatacje, iż przez większość minionego stulecia polityczny status narodu i państwa to właściwie okupacja, a w pewnych okresach nawet „coś gorszego” niż stan niewoli, braku suwerenności i podmiotowości. Polityczny dyskurs wokół politycznej przestrzeni polskości stanowi przedmiot niniejszej pracy.