Opracowanie prezentuje swoiście pojęte w perspektywie pedagogicznej zjawisko emergencji, a zatem nieoczekiwanego i nieprzewidywalnego sytuowania się jednostek atypowych w strukturze socjometrycznej grup formalnych. Całość zagadnień ukazana została za sprawą analiz sytuacji dzieci i adolescentów, stąd problematykę zawężono do poszukiwań w zakresie badania klasy szkolnej. Za jednostki atypowe uznano osoby o wysokim poziomie dywergencyjności myślenia, nonkonformistyczne czy uciekające w zachowania agresywne. Szczególne zaś miejsce zajęły rozważania dotyczące ucieczki od rzeczywistych relacji w świat wirtualnego kontaktu (pisanie internetowych pamiętników), często wynikającej właśnie z nieudanych interakcji w realnej grupie rówieśniczej. Ucieczka ta jest zatem konsekwencją emergencji grupy wobec młodego człowieka, z zarazem przejawem emergentności jednostki. Praca zbudowana została z rozważań teoretycznych z pogranicza socjologii wychowania, pedagogiki społecznej i psychologii społecznej oraz filozofii społecznej, ale główny nacisk położono na przedstawienie danych empirycznych. Refleksja autorów przybrała zaś wymiar epistemologiczny. Ustalenia badawcze podejmowano na drodze eksploracji jakościowych, skompilowanych z sygnalnym ujęciem ilościowym. Specjalny obszar poświęcono diagnozie stanu wiedzy nauczycieli, ukazując zupełny niemal brak orientacji w pojawianiu się „nieprzewidywalności” w rutynowych działaniach wychowawczo-edukacyjnych. Głównym zamierzeniem było wskazanie strategii skoncentrowanej na kształtowaniu kompetencji socjoempatycznych dzieci i adolescentów, aby uczyć obcowania z drugim człowiekiem, wyczulać na jego indywidualność, niepowtarzalność, a także wykazać wartość ekspresyjnego przeżywania nawzajem własnych doświadczeń. Prezentacja formuły ekspresyjnego spotkania opartego na działaniach artystycznych lub implikowanego sztuką jest dodatkowo wzbogacona badaniami skoncentrowanymi na określeniu jej efektywności. Wyniki wskazują, iż takie zasłuchanie w drugiego i w siebie umożliwi przyjęcie postawy otwarcia na inność, odmienność, ale i emergencyjną nieprzewidywalność, pozwoli nabyć umiejętność radzenia sobie w sytuacjach nowych, wymagających niespotykanych wcześniej rozwiązań.