"Tylko dzięki II wojnie światowej stało się możliwe urzeczywistnienie Zagłady. Jednak wydarzeń po 1 IX 1939 r. nie wywołały jedynie nazistowskie Niemcy i Adolf Hitler, chociaż w głęboko zakodowanym przez propagandę peerelowską stereotypie polskim, a także w historiografii zachodniej, wybuch wojny i jej skutki tak są właśnie postrzegane. Faktycznie do katastrofy Żydów i innych narodów w jednakowej mierze przyczynił się sowiecki komunizm i jego lider Józef Stalin, a wcześniej niezdecydowana, koniunkturalna i pacyfistyczna polityka mocarstw zachodnich." Krzysztof Jasiewicz